Sprzedaż internetowa to bardzo szerokie pojęcie. Uogólniając można przyjąć, że odnosi się ono do prowadzenia sklepu internetowego. Przedmiotem sprzedaży w sieci mogą być bardzo różnorodne produkty – zarówno tradycyjne towary, takie jak żywność, odzież, buty, kosmetyki, sprzęt elektroniczny czy sprzęt RTV/AGD, jak i mniej oczywiste dobra, np. treści cyfrowe (filmy czy muzyka). Jednocześnie część towarów jest wyjęta spod obrotu w internecie, np. alkohol, militaria czy konta mailowe. Przepisy prawa nie ustanawiają szczególnych, odrębnych zasad dla rozpoczęcia sprzedaży internetowej. Aby prowadzić sklep w internecie, nie są konieczne specjalne zezwolenia administracyjnoprawne czy wpisy do rejestru. Jednak ustawodawca, poza ogólnymi przepisami ochronnymi, odnoszącymi się do umów zawieranych przez konsumenta z przedsiębiorcą w okolicznościach typowych (zwłaszcza w lokalu przedsiębiorstwa), ustanawia szczególny reżim prawny ochrony konsumenta, dotyczący umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa (np. w drodze akwizycji) lub na odległość, w szczególności za pośrednictwem internetu. Instrumenty ochronne, jakie przyznaje konsumentom w takich sytuacjach ustawodawstwo unijne, a w ślad za nim polska ustawa o prawach konsumenta[1] (dalej: „u.p.k.”), to głównie obowiązek dostarczenia konsumentowi przez przedsiębiorcę pewnych informacji na etapie przedkontraktowym (tzw. obowiązki informacyjne) oraz przyznanie konsumentowi uprawnienia do rezygnacji z zawartej umowy (prawo odstąpienia od umowy, tzw. „prawo do namysłu”).
Planowane zmiany
W nadchodzącym czasie dojdzie do sporych zmian w obszarze ochrony praw konsumenta, które odczują zwłaszcza przedsiębiorcy trudniący się sprzedażą przez internet. W 2022 r. wejdą bowiem w życie planowane w obecnej chwili przepisy nowelizujące ustawy konsumenckie, w tym zwłaszcza u.p.k., wdrażające do polskiego porządku prawnego szereg konsumenckich dyrektyw unijnych uchwalonych w 2019 r.
Chodzi w szczególności o dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych (tzw. „dyrektywa cyfrowa”)[2] oraz powiązaną z nią dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/771 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów, zmieniającą rozporządzenie (UE) 2017/2394 oraz dyrektywę 2009/22/WE i uchylającą dyrektywę 1999/44/WE (tzw. „dyrektywa towarowa”)[3]. Dyrektywy są częścią Strategii jednolitego rynku cyfrowego dla Europy[4], ogłoszonej przez Komisję Europejską w dniu 6 maja 2015 r., której fundamentalnym założeniem jest stworzenie wolnego, jednolitego rynku online dla towarów, osób, usług oraz kapitału w Europie[5]. Głównym celem obu dyrektyw jest wzmocnienie potencjału transgranicznego handlu elektronicznego w Unii Europejskiej przez umożliwienie konsumentom lepszego dostępu do treści cyfrowych i usług cyfrowych oraz ułatwienie przedsiębiorcom dostarczania tych treści i usług, przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów. W założeniu ustawodawcy unijnego obie dyrektywy mają się przy tym wzajemnie uzupełniać. Dyrektywa 2019/770 (dyrektywa cyfrowa) znajduje zastosowanie do umów o dostarczanie treści cyfrowych lub usług cyfrowych. Z kolei dyrektywa 2019/771 (dyrektywa towarowa) ujednolica w ramach Unii Europejskiej regulację dotyczącą rękojmi konsumenckiej, która powiązana jest z umowami sprzedaży towarów, w tym towarów z elementami cyfrowymi[6].
Od kiedy zmiany?
Dyrektywy cyfrowa i towarowa weszły w życie 11 czerwca 2019 r. Państwa członkowskie zostały zobowiązane do przyjęcia przepisów niezbędnych do wykonania dyrektyw do dnia 1 lipca 2021 r. oraz do stosowania tych przepisów począwszy od dnia 1 stycznia 2022 r. W Polsce projekt ustawy wdrażającej dyrektywy („ustawa o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz ustawy – Kodeks cywilny”) ukazał się w dniu 27 grudnia 2020 r., w którym został on skierowany do uzgodnień międzyresortowych, konsultacji publicznych i opiniowania. Na chwilę zakończenia prac nad niniejszą publikacją ustawa wdrażająca nie została jeszcze uchwalona. Dostępna jest natomiast wersja projektu ustawy nowelizującej datowana na dzień 2 listopada 2021 r., która została opublikowana na stronach Rządowego Centrum Legislacji w dniu 19 listopada 2021 r. Wersja ta uwzględnia szereg uwag zgłoszonych w trakcie konsultacji publicznych. Wszelkie spostrzeżenia na temat wdrożenia dyrektyw cyfrowej i towarowej w Polsce, jakie będą czynione w niniejszej publikacji, odnoszą się do wspomnianego, najnowszego projektu ustawy wdrażającej (…)
Zakres podmiotowy dwóch dyrektyw
Art. 1 dyrektywy cyfrowej, a także art. 1 dyrektywy towarowej, wskazują, że przepisy ustanowione w tych dyrektywach dotyczą umów zawartych pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Dyrektywom podlegają więc jedynie umowy zawierane w stosunkach business-to-consumer (B2C), przepisy dyrektyw nie obejmują natomiast relacji business-to-business (B2B), ani tym bardziej relacji peer-to-peer (P2P). Regulacja taka jest wynikiem przyjęcia w ramach konsultacji poprzedzających uchwalenie dyrektyw opinii, iż specyfika umów, w tym umów o dostarczanie treści lub usług cyfrowych, zawieranych między przedsiębiorcami (ani tym bardziej pomiędzy samymi konsumentami) nie prowadzi do zakłóceń w swobodnym przepływie towarów i usług na rynku wewnętrznym, wobec czego nie zdecydowano się objąć tych relacji dyrektywami 2019/770 oraz 2019/771[7].
W związku z przyjętym przez ustawodawcę unijnego zakresem podmiotowym stosowania omawianych dyrektyw należy zadać pytanie o rozumienie pojęć konsumenta i przedsiębiorcy. Z pomocą przychodzą same omawiane akty prawne, które zawierają stosowne definicje w tym zakresie. Zgodnie z art. 2 pkt 6) dyrektywy cyfrowej jako konsumenta należy rozumieć osobę fizyczną, która w przypadku umów objętych tą dyrektywą (tj. umów o dostarczanie treści i usług cyfrowych) działa w celach niezwiązanych ze swoją działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą ani wykonywaniem wolnego zawodu. Definicja o analogicznej treści znajduje się w art. 2 pkt 2) dyrektywy towarowej. Z kolei przedsiębiorcę obie dyrektywy definiują jako osobę fizyczną lub prawną, niezależnie od tego, czy jest to podmiot publiczny czy prywatny, która w przypadku umów objętych dyrektywą działa – w tym również za pośrednictwem innej osoby działającej w imieniu tej osoby fizycznej lub prawnej lub na rzecz tej osoby – w celach związanych z działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą tej osoby lub wykonywaniem wolnego zawodu przez tę osobę (art. 2 pkt 5) dyrektywy cyfrowej oraz art. 2 pkt 3) dyrektywy towarowej, przy czym ten ostatni posługuje się terminem „sprzedawca”. Warto dodać, że definicje konsumenta i przedsiębiorcy zawarte w dyrektywach 2019/770 oraz 2019/771 są tożsame z definicją tych pojęć zawartych w dyrektywie 2011/83/UE (odpowiednio art. 2 pkt 1) oraz art. 2 pkt 2) tej dyrektywy).
Zakres przedmiotowy dyrektywy cyfrowej
Zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy cyfrowej jej przepisy stosuje się do umów, na podstawie których przedsiębiorca dostarcza lub zobowiązuje się dostarczyć konsumentowi treści cyfrowe lub usługę cyfrową, a konsument płaci cenę lub zobowiązuje się do jej zapłaty. Zgodnie z art. 3 ust. 2 dyrektywy obejmuje ona także sytuacje, gdy umowa dotyczy treści cyfrowych lub usługi cyfrowej tworzonej zgodnie ze wskazówkami klienta, w tym oprogramowania dostosowanego do potrzeb konsumenta (motyw 26 dyrektywy). Ponadto dyrektywę stosuje się do nośników materialnych, które służą wyłącznie jako nośnik treści cyfrowych (art. 3 ust. 3 dyrektywy).
Jak podano w motywie 19 dyrektywy, w celu uwzględnienia szybkiego rozwoju technologicznego oraz zachowania nieulegającego dezaktualizacji charakteru pojęcia treści cyfrowych lub usługi cyfrowej, dyrektywa obejmuje swoim zakresem m.in. programy komputerowe, aplikacje, pliki wideo, pliki audio, pliki muzyczne, gry elektroniczne, e-booki lub inne publikacje elektroniczne, w tym np. pliki elektroniczne potrzebne do drukowania towarów w 3D[8], a także usługi cyfrowe pozwalające na tworzenie, przetwarzanie lub przechowywanie danych w postaci cyfrowej bądź dostęp do nich, w tym usługi typu „oprogramowanie jako usługa”, takie jak udostępnianie treści wideo i audio (np. YouTube) oraz innego rodzaju hosting plików, edycja tekstu lub gry oferowane w chmurze obliczeniowej i w mediach społecznościowych (np. Facebook). Z uwagi na to, że treści cyfrowe lub usługa cyfrowa mogą być dostarczane na różne sposoby, tj. przekazywane na nośniku materialnym, pobierane przez konsumentów na ich własne urządzenia, przesyłane strumieniowo, w formie dostępu do treści cyfrowych przechowywanych w chmurze obliczeniowej lub dostępu do mediów społecznościowych, dyrektywa ma zastosowanie niezależnie od nośnika użytego do przekazania bądź do udostępnienia treści cyfrowych lub usługi cyfrowej.
Przepisy dyrektywy stosuje się również wtedy, gdy przedsiębiorca dostarcza lub zobowiązuje się dostarczyć konsumentowi treści cyfrowe lub usługę cyfrową, a konsument dostarcza lub zobowiązuje się dostarczyć przedsiębiorcy dane osobowe, z wyjątkiem przypadków, gdy dane osobowe dostarczone przez konsumenta są przetwarzane przez przedsiębiorcę wyłącznie w celu dostarczania treści cyfrowych lub usługi cyfrowej zgodnie z dyrektywą lub w celu umożliwienia przedsiębiorcy spełnienia wymogów prawnych, którym on podlega, a przedsiębiorca nie przetwarza tych danych do żadnych innych celów. Rozwiązanie to zostało uwzględnione także w przepisach dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta (dalej: „dyrektywa Omnibus” lub „dyrektywa 2019/2161), gdzie dostarczanie danych osobowych przez konsumenta jest traktowane jako środek płatności[9] (…)
Zakres przedmiotowy dyrektywy towarowej
Art. 3 ust. 1 dyrektywy towarowej stanowi, że dyrektywę tę stosuje się do umów sprzedaży pomiędzy konsumentem a sprzedawcą[10]. Art. 3 ust. 2 precyzuje, że dotyczy to także umów pomiędzy sprzedawcą a konsumentem dotyczących dostarczania towarów, które mają zostać wytworzone lub wyprodukowane w przyszłości.
Dyrektywa 2019/771 na potrzeby związane z jej stosowaniem wprowadza definicję pojęć „umowa sprzedaży” oraz „towar”. Zgodnie z art. 2 pkt 1) dyrektywy umową sprzedaży w jej rozumieniu jest umowa, na podstawie której sprzedawca (przedsiębiorca) przenosi lub zobowiązuje się do przeniesienia na konsumenta własności towarów, a konsument płaci lub zobowiązuje się do zapłacenia ich ceny. Towary w rozumieniu dyrektywy (art. 2 pkt 5) dyrektywy) oznaczają:
- a) materialne rzeczy ruchome; wodę, gaz i energię elektryczną należy uznać za towary w rozumieniu niniejszej dyrektywy, w przypadku gdy są oferowane do sprzedaży w ograniczonej objętości lub w określonej ilości;
- b) materialne rzeczy ruchome, które zawierają w sobie treści cyfrowe lub usługę cyfrową lub są z takimi treściami lub usługą wzajemnie połączone w taki sposób, że brak tych treści cyfrowych lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby tym towarom pełnienie ich funkcji (zwane dalej „towarami z elementami cyfrowymi”).
Należy odnotować, że tożsama definicja towaru z elementami cyfrowymi została zamieszczona w art. 2 pkt 3) dyrektywy cyfrowej.
Podobnie jak dyrektywa cyfrowa, dyrektywa towarowa reguluje jedynie niektóre aspekty umów sprzedaży towarów. W założeniu ustawodawcy europejskiego dyrektywa 2019/771 rozszerza przy tym ochronę konsumenta wynikającą z dyrektywy 2011/83/UE. Podczas gdy dyrektywa 2011/83/UE ustanawia przede wszystkim przepisy dotyczące wymogów w zakresie informacji przed zawarciem umowy, prawa odstąpienia od umowy w przypadku umów zawieranych na odległość lub umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa oraz warunków dostarczania towarów oraz przenoszenia ryzyka, dyrektywa towarowa ustanawia dodatkowo zharmonizowane przepisy dotyczące zgodności towarów z umową, środki ochrony prawnej w przypadku braku zgodności z umową oraz zasady korzystania z tych środków.
Analogicznie jak ma to miejsce w przypadku dyrektywy cyfrowej, także dyrektywa towarowa wyłącza spod swojego zakresu kwestie dotyczące aspektów ogólnego prawa umów, takie jak przepisy dotyczące zawierania, skuteczności, nieważności lub skutków umów, w tym konsekwencji rozwiązania umów oraz określonych aspektów dotyczących naprawy i wymiany w zakresie, w jakim kwestie te nie są regulowane w dyrektywie. Ponadto dyrektywa towarowa nie wpływa na swobodę pozostawienia konsumentom przez państwa członkowskie wyboru konkretnego środka ochrony prawnej, jeżeli brak zgodności towaru z umową ujawni się po jego dostarczeniu, w okresie nieprzekraczającym 30 dni, oraz na przepisy krajowe niespecyficzne dla umów konsumenckich przewidujące szczególne środki ochrony prawnej w przypadku pewnych rodzajów wad, które nie były widoczne w momencie zawierania umowy sprzedaży. Podobnie państwa członkowskie zachowują swobodę co do sposobu uregulowania prawa stron umowy do wstrzymania się z wykonywaniem swoich zobowiązań lub ich części do czasu wywiązania się przez drugą stronę z jej zobowiązań, w tym warunków i zasad wstrzymania się z zapłatą ceny przez konsumenta, a ponadto prawa konsumenta do odszkodowania za szkody poniesione w wyniku naruszenia dyrektywy przez sprzedawcę (…)
Zmiany w UPK
Projekt ustawy implementującej dyrektywy cyfrową i towarową do polskiego prawa wprowadza do u.p.k. definicję umowy o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej (planowany art. 2 pkt 2 a) u.p.k.). Definicja ta miałaby brzmieć następująco: umowa o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej – umowa, na podstawie której przedsiębiorca zobowiązuje się dostarczyć konsumentowi treść cyfrową lub usługę cyfrową, w tym również wykonaną według wskazówek konsumenta, a konsument zobowiązuje się zapłacić cenę lub dostarczyć dane osobowe, chyba że dane osobowe dostarczone przez konsumenta są przetwarzane przez przedsiębiorcę wyłącznie w celu:
- a) dostarczania treści cyfrowej lub usługi cyfrowej,
- b) poprawy bezpieczeństwa, kompatybilności lub interoperacyjności oprogramowania oferowanego na podstawie wolnej i otwartej licencji,
- c) wykonania obowiązku ustawowego. Jest to jednocześnie jedyny przepis ustawy implementującej odnoszący się bezpośrednio do kwestii umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych dostarczanych konsumentowi w zamian za dane osobowe.
W ramach konsultacji publicznych projektu ustawy zwrócono uwagę, że planowany sposób wdrożenia przepisów dyrektywy cyfrowej dotyczących umowy o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej w zamian za dane osobowe może być niezgodny z dyrektywą 2019/770. Jak wskazano w uwagach Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów[11] projekt zmian przedstawionych przez ustawodawcę właściwie nie reguluje w ogóle możliwości stosowania przepisów u.p.k. do treści cyfrowych i usług cyfrowych dostarczanych w zamian za dane osobowe, czyli nie realizuje jednego z głównych rozwiązań dyrektywy cyfrowej. Zamieszczenie w słowniczku ustawy definicji umowy o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej nie może być bowiem traktowane jako przepis merytoryczny regulujący zakres stosowania norm ustawy (…)
Obowiązki w zakresie integracji treści cyfrowych lub usługi cyfrowej
Dyrektywa cyfrowa wprowadza obowiązki przedsiębiorcy związane z integracją treści cyfrowych lub usługi cyfrowej ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem konsumenta. Integracja, zgodnie z art. 2 pkt 4) dyrektywy 2019/770 oznacza połączenie treści cyfrowych lub usługi cyfrowej z elementami środowiska cyfrowego konsumenta i włączanie ich do tych elementów, tak aby możliwe było korzystanie z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej zgodnie z wymogami zgodności z umową przewidzianymi w dyrektywie. Niewłaściwa integracja może stać się podstawą odpowiedzialności przedsiębiorcy za brak zgodności z umową. Zgodnie z art. 9 dyrektywy może to mieć miejsce w sytuacji, gdy niewłaściwa integracja treści cyfrowych lub usługi cyfrowej została przeprowadzona przez przedsiębiorcę lub na jego odpowiedzialność. Ponadto przedsiębiorca może być odpowiedzialny, kiedy niewłaściwa integracja jest wynikiem działań samego konsumenta, jednak przyczyną takiej niewłaściwej integracji są błędy w instrukcji integracji dostarczonej przez przedsiębiorcę. Jak wskazuje motyw 52 dyrektywy cyfrowej, za takie błędy można uznać niekompletność lub niejasność instrukcji, które sprawiły, że przeciętny konsument nie był w stanie dokonać integracji w sposób prawidłowy (…).
Obowiązek dokonywania zmian treści lub usług cyfrowych
Art. 8 ust. 4 dyrektywy cyfrowej wskazuje, że w przypadku, gdy umowa przewiduje dostarczanie treści cyfrowych lub usługi cyfrowej w sposób ciągły przez określony czas, treści cyfrowe lub usługi cyfrowe muszą pozostawać zgodne z umową przez cały ten czas. Oznacza to, że przedsiębiorca ma obowiązek dokonywać zmian tych treści lub usług cyfrowych w zakresie koniecznym do utrzymania zgodności z umową. Jednak przedsiębiorca może dokonywać – jednostronnie – zmian treści cyfrowych lub usługi cyfrowej także w zakresie wykraczającym ponad to, co jest niezbędne do zachowania zgodności tych treści lub usługi z umową, o ile są spełnione następujące warunki, wskazane w art. 19 dyrektywy. Po pierwsze, umowa o dostarczanie treści cyfrowych lub usługi cyfrowej musi przewidywać taką możliwość i określać uzasadnioną przyczynę do dokonania takiej zmiany. Oznacza to, że ewentualna zmiana nie może być podyktowana wyłącznie wolą przedsiębiorcy, musi zaistnieć dla niej pewien obiektywny powód. Motyw 75 dyrektywy wyjaśnia, że takim uzasadnionym powodem mogą być sytuacje, w których zmiana jest niezbędna do dostosowania treści cyfrowych lub usługi cyfrowej do nowego środowiska technicznego lub do wzrostu liczby użytkowników lub z innych istotnych względów eksploatacyjnych. Takie zmiany są zresztą często korzystne dla konsumenta, ponieważ stanowią ulepszenie treści cyfrowych lub usługi cyfrowej. Drugim warunkiem do dokonania przez przedsiębiorcę jednostronnej, pozytywnej dla konsumenta zmiany treści cyfrowych lub usługi cyfrowej, jest to, aby zmiana nie obciążyła konsumenta dodatkowymi kosztami oraz, aby konsument został poinformowany o zmianie w sposób jasny i zrozumiały.
Może zdarzyć się również tak, że planowana przez przedsiębiorcę zmiana treści lub usługi cyfrowej ma potencjał, aby wpłynąć na korzystanie z tych treści lub usługi przez konsumenta lub dostęp do treści lub usługi negatywnie, w sposób bardziej niż tylko nieistotny. Dla oceny, czy planowana przez przedsiębiorcę zmiana dotycząca treści lub usługi cyfrowej ma charakter pozytywny czy negatywny dla konsumenta, powinno się brać pod uwagę zobiektywizowane kryteria uwzględniające charakter i przeznaczenie treści cyfrowych lub usługi cyfrowej oraz jakość, funkcjonalność, kompatybilność i inne podstawowe cechy, których oczekuje się od treści cyfrowych lub usług cyfrowych tego samego rodzaju (motyw 75 dyrektywy cyfrowej). Jako przykład można podać sytuację, w której konsument ma zawartą z przedsiębiorcą umowę zapewniającą mu dostęp do platformy z grami komputerowymi, w trakcie trwania której przedsiębiorca znacznie ogranicza ilość dostępnych do wykorzystania gier.
W takim przypadku przedsiębiorca zobowiązany jest do przekazania konsumentowi informacji, które umożliwią mu podjęcie decyzji co do dalszego trwania umowy. Informacje te muszą zostać przekazane konsumentowi z odpowiednim wyprzedzeniem, na trwałym nośniku (tj. np. na płycie CD czy DVD, ale także pocztą elektroniczną bądź tradycyjną – chodzi o to, by konsument mógł w każdej chwili odtworzyć treść otrzymanych informacji) i obejmować wiadomości o właściwościach i terminie dokonania zmiany, a także o prawie do rozwiązania umowy lub o możliwości zachowania treści cyfrowych lub usługi cyfrowej bez planowanej przez przedsiębiorcę zmiany.
Zakres informacji, do przekazania których jest zobowiązany przedsiębiorca, wskazuje jednocześnie, jakie prawa przysługują konsumentowi na wypadek planowanych przez przedsiębiorcę zmian treści lub usługi cyfrowej o charakterze negatywnym. Konsument ma tutaj dwie możliwości. Po pierwsze, może on zachować się biernie i zgodzić w ten sposób na planowaną przez przedsiębiorcę zmianę oraz dalsze trwanie umowy. Po drugie, konsument może zachować się aktywnie i rozwiązać umowę – w takim wypadku konsument jest zobowiązany do złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy w terminie 30 dni od dnia otrzymania informacji lub od momentu zmiany przez przedsiębiorcę treści cyfrowych lub usługi cyfrowej, w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpiło później. Należy mieć jednak na uwadze, że konsument nie będzie miał prawa do rozwiązania umowy, jeżeli przedsiębiorca umożliwi mu, bez obciążania go dodatkowymi kosztami, zachowanie treści cyfrowych lub usługi cyfrowej bez zmiany, a treści cyfrowe lub usługa cyfrowa pozostają zgodne z umową.
Należy ocenić, że rozwiązanie zaproponowane przez ustawodawcę europejskiego w art. 19 dyrektywy jest racjonalne i służy zapewnieniu elastyczności dla stron umowy o dostarczanie treści lub usług cyfrowych w obliczu nieustannych zmian zachodzących na rynku cyfrowym, przy jednoczesnym zachowaniu równowagi kontraktowej stron. Z jednej strony bowiem przedsiębiorca ma możliwość dokonywania modyfikacji treści lub usług w czasie trwania umowy z konsumentem, co w założeniu ma służyć dalszemu rozwojowi tych treści i usług, z drugiej strony zaś konsument ma zapewnione prawo zakończenia stosunku umownego w sytuacji, gdyby nie akceptował zaproponowanych przez przedsiębiorcę zmian.
Omawiane zmiany do polskiego prawodawstwa wdrażane są planowanymi przepisami art. 43m oraz art. 43n u.p.k. Przepisy te w zasadzie skrupulatnie oddają tekst art. 19 dyrektywy 2019/770, z uwzględnieniem dostosowanego do polskich instytucji prawa cywilnego nazewnictwa w postaci prawa wypowiedzenia umowy przysługującego konsumentowi na wypadek braku akceptacji zaproponowanych przez przedsiębiorcę zmian w dostarczanej treści lub usłudze cyfrowej (…).
Środki ochrony prawnej w przypadku niedostarczenia treści cyfrowych lub usługi cyfrowej
Jak wskazuje art. 11 ust. 1 dyrektywy 2019/770 przedsiębiorca odpowiada za niedostarczenie konsumentowi treści lub usługi cyfrowej zgodnie z art. 5 dyrektywy. Środki prawne przysługujące konsumentowi w przypadku niedostarczenia przez przedsiębiorcę treści cyfrowych lub usługi cyfrowej opisuje art. 13 dyrektywy. Zgodnie z jego treścią konsumentowi, który nie otrzymał od przedsiębiorcy treści lub usług cyfrowych niezwłocznie po zawarciu umowy lub w terminie określonym przez strony w umowie, przysługuje prawo do rozwiązania umowy po uprzednim wezwaniu przedsiębiorcy do spełnienia świadczenia (art. 13 ust. 1 dyrektywy). Zasadą jest zatem, że konsument wzywa przedsiębiorcę do dostarczenia treści lub usług, uzgadniając z nim ewentualnie w wyraźny sposób dodatkowy termin zrealizowania świadczenia.
Od powyższej reguły dyrektywa przewiduje dwa wyjątki, umożliwiając konsumentowi natychmiastowe rozwiązanie umowy. Są to przypadki, gdy, po pierwsze, przedsiębiorca oświadczył bądź też z okoliczności jasno wynika, iż nie dostarczy treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, i po drugie – gdy konsument i przedsiębiorca uzgodnili lub z okoliczności zawarcia umowy jasno wynika, że określony termin dostarczenia treści lub usługi cyfrowej ma dla konsumenta istotne znaczenie, a przedsiębiorca nie dostarczył treści lub usługi cyfrowej przed upływem tego terminu lub w tym terminie. Jedynie zatem w tych dwóch wskazanych sytuacjach konsument jest zwolniony z obowiązku dania przedsiębiorcy „drugiej szansy” i wzywania go do spełnienia świadczenia (…).
Marta Czeladzka
radca prawny, specjalizuje się w prawie własności intelektualnej, w tym zwłaszcza w prawie autorskim, oraz prawie nowych technologii; absolwentka studiów doktoranckich na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz studiów LL.M w zakresie prawa porównawczego, europejskiego i międzynarodowego w Europejskim Instytucie Uniwersyteckim we Florencji; autorka publikacji z zakresu prawa autorskiego
Artykuł pochodzi z Biuletynu Euro Info 11/2021
Artykuł jest fragmentem publikacji pt. „Sprzedaż internetowa na nowych zasadach. Poradnik dla małych i średnich przedsiębiorców”, która została wydana przez ośrodek Enterprise Europe Network przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości
Przeczytaj więcej takich artykułów w strefie Wiedzy PARP
[1] Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, Dz.U.2020.287 t.j. z dnia 2020.02.21.
[2] Dz.U.UE.L.2019.136.1 z dnia 2019.05.22.
[3] Dz.U.UE.L.2019.136.28 z dnia 2019.05.22.
[4] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy (COM(2015) 192 final. Strategia jednolitego rynku cyfrowego została przyjęta przez Komisję Europejską jako dokument prezentujący planowane prace Unii Europejskiej w obszarze cyfrowym do 2020 r. Ogólnym jej zamierzeniem jest wyeliminowanie barier, które utrudniają rozwój cyfrowy Europy. Strategia oparta została na trzech filarach, których celem jest utworzenie jednolitego rynku cyfrowego: zapewnienia konsumentom i przedsiębiorstwom łatwiejszego dostępu do towarów i usług cyfrowych w całej Europie, stworzenia odpowiednich i równych warunków funkcjonowania umożliwiających rozkwit sieci cyfrowych i innowacyjnych usług oraz maksymalizacji potencjału wzrostu gospodarki cyfrowej.
[5] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy, COM(2015) 192 final.
[6] Pierwotnie projekt dyrektywy 2019/771 ograniczał zakres jej stosowania do umów sprzedaży towarów przez internet lub w inny sposób na odległość. Jednak w toku prac legislacyjnych zdecydowano się na ujednolicenie zakresu stosowania tego aktu prawnego do umów zawieranych online i offline. Było to rozwiązanie spójne z treścią projektu rozporządzenia Parlamentu i Rady w sprawie wspólnych europejskich przepisów dotyczących sprzedaży z 11 października 2011 r. (rozporządzenie CESL), które ostatecznie nie zostało przyjęte.
[7] Wniosek Komisji Europejskiej Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych, COM(2015) 634 final, oraz Wniosek Komisji Europejskiej Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów zawieranych przez internet lub w inny sposób na odległość, COM(2015) 635 final.
[8] Dyrektywa cyfrowa nie ma jednak zastosowania do praw i obowiązków związanych z towarami wytworzonymi przy użyciu technologii drukowania 3D.
[9] Por. szerzej rozdział III.
[10] Por. uwagi wyżej co do pojęcia przedsiębiorcy.
[11] Uwagi Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów do projektu ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz ustawy – Kodeks cywilny, datowane na dzień 26 listopada 2021 r., dostępne pod adresem: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12341810/katalog/12752766#12752766.
